Driv mangesysleri på garden og tilbyr skuleelevar ein annleis skuledag

På Haugen gard i Vindafjord er det både skule og gardsdrift i full produksjon.

Austrheimsbygda, Skjold i Vindafjord

Ulike fuglar, hestar og hundar, geiter og sauer, slaktegris, melkekyr og ammekyr. På Haugen gard er det mange munnar å metta, og det har sitt formål. 30 elevar kjem nemleg kvar veke for å få eit pusterom frå skulebenken.

– Haugen Gardskule er eit tilbud for grunnskulane i Vindafjord og Etne. Eit opplegg kor elevar som ikkje alltid finn seg tilrette i A4-skulen får vera med på garden, kor me kan tilby lite teori og mykje praktisk og sosial læring. Alt i fra å stelle dyr til forefallande gardsarbeid, turar i skogen, hogge ved, snekring, mekking og mykje anna, forklarar Jan Idar Haugen, som driv det heile saman med kona Kari Synnøve Velde Haugen.

Haugen gard var tidleg ute med melkerobot, då dei i 2007 bygde nytt lausdriftsfjos nokre steinkast unna tunet.

Slått i eigen regi

Saman har paret fem barn, og når AgroNytt svingar innom i fyrsteslåtten er både Olav Johan (21) og Helene (18) med og kjøyrer.

– Ungane har vakse til og ville vera med meir i drifta. Derfor valgte me for tre år sidan å investera i eige utstyr. Først ei presse som me nå har fornya, så ei spreierive saman med naboen og så ein brukt slåmaskin, forklarar Jan Idar.

«Det er utruleg viktig å få tørt fôr, og mest mogleg tørrstoff i ballane. Nå har det vore råflott tørk, men det er ikkje alltid det, så eg synes det er bra om me kjem ut med 30 prosent».

– Det var veldig behageleg å berre sanka ballar, men nå styrer me meir sjølve. Det er jo sine fordelar det og. Me kan legge opp haustinga betre til vêr og vind.

«Eg vil ha bra med protein, men også volum. Så eg er ikkje blant dei første som slår, for me treng mengda og», sier Jan Idar, som her står saman med sonen Olav Johan.

Til garden høyrer 270 dekar dyrka mark, som dei som regel slår anten tre gonger, alternativt to gonger kombinert med beiting.

– Me presser cirka 1 000 rundballar sjølv. Så har me ein samdriftsdeltakar som produserar fôr for oss, og avtale med to til, så fôrgrunnlaget er godt og vel 500 mål. Det er ikkje noko ulykke å kjøpa tenester eller fôr av andre, for utfordringa her er at det er mange og små teigar, og vinduet til å hausta er lite, sier Jan Idar.

Ved fornying av eng sår dei som regel Spire Pluss 10, men dei har og hatt noko reint raigras og raisvingel. «Det er mykje hjort nokon plassar, og hjorten er ikkje så glad i raisvingel», erfarar Jan Idar, som brukar Kofasil som ensileringsmiddel.

Tørrstoffprosenten ynskjer han høg, og i uvanlig stabilt vêr blei iallefall årets førsteslått ein innertier etter Jan Idars ønske.

– Eg vil ha færrast mogleg rundballar. Det er derfor eg har tørka graset så mykje, for å spara både arbeid og plastikk, kommenterar han mens han pakkar ball etter ball.

Tre dagar i veka tek Haugen gard imot skuleelevar. «Dei har gjerne ein dag i veka her hos oss, og får eit pusterom så det vert enklare å takla resten av skuleveka», forklarar Jan Idar, som legg til at dei har ein heiltidsansett gardsarbeidar, ein lærar i full stilling og nokre ungdommar og eigne ungar som er med og hjelper til.

14 000 timer utan feil

Mens sonen Olav Johan pressar er det senior som er pakkeansvarleg, og arbeidet føregår med ein stasjonærpakkar.

– Me har leigd pressing tidlegare, men har no kjøpt oss singelpresse og pakkar. Min filosofi er å køyre med lett utstyr, så sjølv om det blir fleire operasjonar, klarar me halde vekta nede. På pressa valgte me 710-hjul, og eg trur me har igjen for det.

«Den har ikkje lata seg, det har den ikkje. Men den trengde avløysing», kommenterar Jan Idar om CELTIS’en som har passert 14 000 timar. Traktoren har i hovedsak vore brukt som lastartraktor, til møkkakjøyring både i pumpe og med stripespreiar, og til tilhengarkjøyring.

Lastartraktoren han lastar pakkaren med er ein CLAAS CELTIS 456 fra 2008, ein traktor Jan Idar i si tid kjøpte ny, og som nå har tikka inn meir enn 14 000 timer.

– Den er det start på flere gonger om dagen, kvar dag hele året. Utanom nokre småting har det ikkje vore tull med den i det hele tatt, og den har fungert som hovudtraktoren vår helt til for fire år sidan.

God, lokal oppfølging

Arvtakaren heiter ARION 440, ein 120 hestars traktor som Jan Idar kjøpte hjå den lokale forhandlarne Velde Maskin.

– Me treng ikkje dei største traktorane, så me valgte ein hendig traktor i passeleg størrelse for oss. Pressa taklar den veldig fint, erfarar Vindafjord-bonden.

Til førsteslåtten fekk familien Haugen levert ei ny CLAAS ROLLANT 540 RC, som her er i aksjon ved Vatsvatnet. «Pressa har fungert veldig bra», seier Jan Idar når me ringer nokre dagar etter at førsteslåtten er ferdig.

At det blei gjenvalg av CLAAS forklarar han med dei gode erfaringane med CELTIS-en, kombinert med god service lokalt.

– Det er gode traktorar, men at det blei CLAAS igjen handlar mest om dei som forhandlar CLAAS. Gjengen hos Velde Maskin forstår kva me har behov for, og dei veit kva det dreiar seg om. Så er det jo et pluss at dei er så nære, men eg likar måten dei løyser oppgava, med service og alt.

Haugen gard, Skjold i Vindafjord kommune
Drives av Kari Synnøve og Jan Idar Haugen
270 dekar dyrka mark, eigd og leigd
Cirka 400 dekar gjødsla beite
Fjellbeiter til sauene i Sauda
Melkekvote på 540 000 liter
65 årskyr og 200 storfe totalt
100 vinterfôra sau
170 slaktegris per innsett, 6-700 årlig
«Nokre» ammekyr for å utnytta beiteareal